Τρεις μεγάλοι Έλληνες δεν είναι πλέον μαζί μας.

Η Ειρήνη Παππά (1926-2022), ο Κώστας Καζάκος (1935-2022) και ο Δημήτριος Παντερμαλής (1940-2022) πέρασαν στην αιωνιότητα αφήνοντας ένα σημαντικό ανεξίτηλο έργο για τις επόμενες γενιές.

Η Ειρήνη Παπά ήταν μία από τις κορυφαίες Ελληνίδες πρέσβειρες του Ελληνικού πολιτισμού στο παγκόσμιο γίγνεσθαι τον 20^ο αιώνα μαζί με τη Μαρία Κάλλας, την Κατίνα Παξινού, τη Μελίνα Μερκούρη, τη Νανά Μούσχουρη και την Βίκυ Λέανδρος. Γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1926 στο Χιλιομόδι Κορινθίας ως Ειρήνη Λελέκου από γονείς που επηρέασαν τη μετέπειτα πορεία της στην ηθοποιία. Η μητέρα της Ελένη Λελέκου ήταν δασκάλα και ο πατέρας της Σταύρος Λελέκος ήταν καθηγητής κλασικού δράματος. Το 1947 παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Άλκη Παππά (1922-2018), με τον οποίο χώρισαν το 1951, αλλά διατήρησε μέχρι και το τέλος το επίθετό του. Ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με σπουδαίους δασκάλους όπως τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά, Λουκά Καρυντινό, Πέλο Κατσέλη, Δημήτρη Ροντήρη, κλπ. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου Άνθρωποι… Άνθρωποι, στη Λυρική Σκηνή, με τους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής. Λόγω της εμφάνισής της, της ένδυσης και του περπατήματος της, ο Αλέκος Σακελάριος δήλωσε κάποτε ότι του έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Το 1951 έγινε γνωστή διεθνώς με την κοινωνική δραματική ταινία Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ, στον Μυστρά, που προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη και συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα. Από εκείνη τη στιγμή ξεκινάει η λαμπρή της πορεία και στη μεγάλη οθόνη. Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Κλυταιμνίστρα, Ελένη, Πηνελόπη, Αντίκλεια. Με μαεστρία και δωρική ερμηνεία ζωντανεύει τις αρχαίες ηρωίδες στη μεγάλη οθόνη ενώ τα στούντιο της Τσινετσιτά ανταγωνίζονται σε προτάσεις το Χόλυγουντ. Κορυφαίες ερμηνείες της στο «Ζ» του Κώστα Γαβρά, στο μνημειώδες «Τα κανόνια του Ναβαρόνε» πλάι στον «Έλληνα» Άντονι Κουίν, στον Έλληνα Γκρέγκορι Πεκ και τον αξεπέραστο Ντέιβιντ Νίβεν, στο «Ζορμπά» του Κακογιάννη δίπλα πάλι στον Άντονι Κουίν, στο «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» του Φρανσέσκο Ρόσι, αλλά και στο «Μαντολίνο του Λοχαγού Κορρέλι». Στο θέατρο φωτίζει με αρχαιοελληνικό φως τη σκηνή, ζωντανεύοντας τους αρχαίους τραγωδούς όσο λίγες ηθοποιοί. Μνημειώδεις και οι συνεργασίες της στο πεντάγραμμο με σημαντικότερες αυτές με δύο μεγάλους Έλληνες δημιουργούς, τον Μίκη Θεοδωράκη, και τον Βαγγέλη Παπαθανασίου με τον οποίο αναγεννάει σε δύο έργα τη Βυζαντινή υμνολογία (Rapsodies, 1986) και το παραδοσιακό τραγούδι (Odes, 1978). Έφυγε πλήρης ημερών και έργου στις 14/9/2022 στην ιδιαίτερη πατρίδα της το Χιλιομόδι Κορινθίας.

Ο Κώστας Καζάκος, ένας ηθοποιός που ποιούσε ήθος γεννήθηκε το 1935 στον Πύργο Ηλείας και φοίτησε στην Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου (1953-1956) και στην Δραματική Σχολή Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν (1954-1957). Υπηρέτησε την τέχνη του με αγάπη και πάθος ερμηνεύοντας ρόλους απέναντι στους μεγαλύτερους ηθοποιούς του θεάτρου. Στάθηκε με μοναδικό τρόπο δίπλα στο Μάνο Κατράκη στο «Μπλόκο» (1965), πλάι στη μετέπειτα σύντροφό του Τζένη Καρέζη στο πολεμικό δράμα «Κοντσέρτο για Πολυβόλα» (1967) και μαζί με τον Γιάννη Φέρτη και την Αιμιλία Υψηλάντη στο «Υποβρύχιο Παπανικολής» (1971). Στο θέατρο σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε σε αμέτρητες παραστάσεις του ελληνικού και του ξένου ρεπερτορίου σε μία τεράστια γκάμα ρόλων παίζοντας από την «Αυλή των Θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλη έως το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ», κερδίζοντας την αγάπη του κοινού που τον αγκάλιασε για πάνω από 68 χρόνια. Διετέλεσε αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Ελεύθερου Θεάτρου και Πρόεδρος της Πανελλήνιας Πολιτιστικής Κίνησης. Ιδρυτικό μέλος του Ελληνοαραβικού Συνδέσμου και μέλος της Επιτροπής Αδείας Άσκησης του Επαγγέλματος του Ηθοποιού. Τιμήθηκε με τον «Χρυσό Απόλλωνα», βραβείο ηθοποιού Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Αθηνών το 1967, και Α΄ Χρυσό Βραβείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1973 για την αρτιότερη παραγωγή μεταφοράς της «Λυσιστράτης». Τιμήθηκε ακόμα με το Βραβείο της Ένωσης Θεατρικών Συγγραφέων και Κριτικών για το σύνολο της προσφοράς του.

Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007 και του Οκτωβρίου 2009 εκλέχθηκε βουλευτής με το ΚΚΕ, ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας.

Ο Δημήτριος Παντερμαλής (1940-2022) μαζί με τον Μανώλη Ανδρόνικο αποτελούν δύο από τους πιο προβεβλημένους διεθνώς Έλληνες αρχαιολόγους του δευτέρου μισού του 20^ου αιώνα. Διετέλεσε καθηγητής αρχαιολογίας του Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και υπήρξε βουλευτής επικρατείας (1996-2000). Γεννήθηκε το 1940 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του ΑΠΘ, με καθηγητές τους Γεώργιο Μπακαλάκη και Μανόλη Ανδρόνικο, και έπειτα στη Φιλοσοφική Σχολή, στο τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας ενώ συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ στη Γερμανία, του οποίου αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1968. Από τις αρχές της δεκαετίας του ‘70 ήταν υπεύθυνος εκ μέρους του Α.Π.Θ. των ανασκαφών στο αρχαίο Δίον, θρησκευτικό κέντρο των αρχαίων Μακεδόνων, στην περιοχή του Μακεδονικού Ολύμπου (Πιερία). Ανέσκαψε μεγάλα τμήματα του αρχαίου οικισμού και των ιερών έξω από τα τείχη της πόλης και ανέδειξε το Δίον ως έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, με πλήθος κινητών ευρημάτων που εκτίθενται στο τοπικό μουσείο. Αξιόλογα εκθέματα αποτελούν τα γλυπτά που κοσμούν σήμερα το Μουσείο και ιδιαίτερο έκθεμα η ύδραυλις, αρχαίο μουσικό όργανο και σπανιότατο αρχαιολογικό εύρημα. Η πανεπιστημιακή ανασκαφή του Α.Π.Θ. στο Δίον, συνεχίζεται σήμερα από μαθητές του πανεπιστημιακούς.

Πλούσιο το ερευνητικό και συγγραφικό του έργο, θα μείνει, όμως, στην ιστορία ως ο άνθρωπος που κατάφερε να ολοκληρώσει μετά από δεκαετίες τη δημιουργία και λειτουργία ενός από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου, του Μουσείου της Ακρόπολης στην Αθήνα, ενός μνημειώδους έργου που ήρθε ως απάντηση στα έωλα επιχειρήματα του Βρετανικού Μουσείου για την άρνηση επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα (Ελγίνεια μάρμαρα). Ως διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης ξενάγησε προσωπικά στον πλούτο του αρχαιοελληνικού κάλλους δεκάδες ηγέτες ξένων κρατών προωθώντας σθεναρά το μήνυμα της επιστροφής των Ελγίνειων και βρίσκοντας ευήκοα ώτα ακόμη και από την πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ειρήνη Παπά, Κώστας Καζάκος, Δημήτριος Παντερμαλής. Τους ευχαριστούμε για το μνημειώδες έργο που αφήνουν πίσω τους και τους υποσχόμαστε ότι θα το φυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού για τις επόμενες γενιές.